Xe nâng tay thấp là gì? Định nghĩa và nguyên lý hoạt động

I. Xe nâng tay thấp là gì?

Xe nâng tay được chia thành hai dòng chính: xe nâng tay cao và xe nâng tay thấp. Trong đó, xe nâng tay thấp có tính phổ biến hơn cả bởi giá thành rẻ và khả năng sử dụng rộng rãi trong bất kì môi trường kho bãi nào.

Xe nâng tay thấp ( tiếng Anh: pallet jack) là một trong hai dòng xe nâng tay thủ công phổ biến nhất hiện nay, được thiết kế chuyên dụng để di chuyển pallet hàng hóa ở khoảng cách ngắn trên mặt sàn phẳng. Tính phổ biến của dòng xe này được thể hiện qua việc nó được sử dụng ở hầu hết các kho hàng, xưởng sản xuất, siêu thị, cửa hàng,... trên toàn thế giới.

Xe nâng tay thấp hoạt động dựa trên nguyên lý thủy lực, cho phép người vận hành nâng hạ pallet một cách dễ dàng chỉ với lực tác động nhỏ. Với ưu điểm kết cấu đơn giản, dễ sử dụng, chi phí đầu tư thấp và hiệu quả cao, xe nâng tay thấp là giải pháp tối ưu cho việc di chuyển hàng hóa, giúp tiết kiệm thời gian và sức lao động đáng kể.

II. Phân loại xe nâng tay thấp

Để đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường, xe nâng tay thấp được sản xuất với nhiều mẫu mã và chủng loại khác nhau. Việc phân loại xe nâng tay thấp giúp người dùng dễ dàng lựa chọn được sản phẩm phù hợp với nhu cầu sử dụng và đặc thù công việc. Dưới đây là một số tiêu chí phân loại xe nâng tay thấp phổ biến:

1. Phân loại theo kích thước càng nâng

Kích thước càng nâng là yếu tố quan trọng quyết định đến khả năng tương thích của xe nâng tay thấp với pallet hàng hóa. Kích thước càng nâng thường được biểu thị bằng chiều dài và chiều rộng phủ bì của hai càng nâng.

• Càng nâng tiêu chuẩn: Đây là loại càng nâng phổ biến nhất, có chiều dài khoảng 1150mm và chiều rộng phủ bì khoảng 550mm. Càng nâng tiêu chuẩn phù hợp với hầu hết các loại pallet thông dụng trên thị trường.
• Càng nâng hẹp: Loại càng nâng này có chiều rộng phủ bì nhỏ hơn càng tiêu chuẩn, thường khoảng 390mm. Càng nâng hẹp được sử dụng để nâng hạ pallet có kích thước nhỏ hoặc trong không gian hẹp.
• Càng nâng rộng: Ngược lại với càng nâng hẹp, càng nâng rộng có chiều rộng phủ bì lớn hơn càng tiêu chuẩn, thường từ 685mm đến 1000mm. Càng nâng rộng được sử dụng cho pallet có kích thước lớn, hàng hóa cồng kềnh hoặc pallet đôi.
• Càng nâng siêu dài: Càng nâng siêu dài có chiều dài lớn hơn càng tiêu chuẩn, thường từ 1500mm đến 2500mm. Loại càng nâng này được sử dụng để nâng hạ pallet có chiều dài lớn, ví dụ như pallet chứa ống thép, gỗ,...

2. Phân loại theo tải trọng nâng

Tải trọng nâng là trọng lượng tối đa mà xe nâng tay thấp có thể nâng hạ an toàn. Tùy thuộc vào nhu cầu sử dụng, người dùng có thể lựa chọn xe nâng tay thấp với tải trọng nâng phù hợp.

• Xe nâng tay thấp tải trọng nhẹ: Thường có tải trọng nâng từ 1 tấn đến 3 tấn. Loại xe này phù hợp với nhu cầu nâng hạ hàng hóa nhẹ trong các cửa hàng, siêu thị, kho hàng nhỏ,...
• Xe nâng tay thấp tải trọng trung bình: Có tải trọng nâng từ 3.5 tấn đến 5 tấn. Được sử dụng phổ biến trong các nhà máy, xí nghiệp, kho bãi,... để nâng hạ pallet hàng hóa có trọng lượng trung bình.
• Xe nâng tay thấp tải trọng nặng: Có tải trọng nâng trên 5 tấn, thường được sử dụng trong các ngành công nghiệp nặng, xưởng sản xuất thép, bê tông,... để di chuyển các kiện hàng có tải trọng lớn.

3. Phân loại theo vật liệu sử dụng

Vật liệu chế tạo là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến độ bền, khả năng chịu tải và tuổi thọ của xe nâng tay thấp.

• Thép: Hầu hết các loại xe nâng tay thấp đều được chế tạo từ thép, có độ bền cao, khả năng chịu tải tốt và giá thành hợp lý. Thép được sử dụng có thể là thép cacbon hoặc thép hợp kim, tùy thuộc vào yêu cầu về độ bền và khả năng chống ăn mòn.
• Inox: Xe nâng tay thấp bằng inox có khả năng chống ăn mòn, gỉ sét tốt, phù hợp với môi trường ẩm ướt, tiếp xúc với hóa chất hoặc yêu cầu vệ sinh cao như trong ngành thực phẩm, dược phẩm,... Tuy nhiên, giá thành của xe nâng inox thường cao hơn xe nâng thép.

4. Phân loại theo các tính năng bổ sung

Ngoài các tiêu chí phân loại cơ bản trên, xe nâng tay thấp còn được phân loại theo các tính năng bổ sung như:

• Xe nâng tay thấp chuyên dụng: Được trang bị hệ thống phanh giúp cố định xe khi dừng đỗ, đảm bảo an toàn khi nâng hạ hàng hóa trên dốc hoặc bề mặt không bằng phẳng.
• Xe nâng tay thấp càng nâng nhanh: Được thiết kế với hệ thống bơm thủy lực đặc biệt, cho phép nâng hạ pallet nhanh chóng chỉ với một vài lần bơm.
• Xe nâng tay thấp với bánh xe đặc biệt: Sử dụng các loại bánh xe đặc biệt như bánh xe nylon, bánh xe PU, bánh xe cao su,... để phù hợp với các loại mặt sàn khác nhau như sàn sơn epoxy, sàn gạch, sàn bê tông,...

Việc lựa chọn xe nâng tay thấp phù hợp với nhu cầu sử dụng là rất quan trọng, giúp nâng cao hiệu quả công việc và đảm bảo an toàn lao động. Người dùng cần xem xét kỹ các tiêu chí phân loại, đặc thù công việc và môi trường làm việc để lựa chọn được sản phẩm phù hợp nhất.

III. Cấu tạo xe nâng tay thấp

Xe nâng tay thấp có cấu tạo tương đối đơn giản, bao gồm các bộ phận chính sau:

1. Thân xe

• Càng nâng: Là bộ phận tiếp xúc trực tiếp với pallet, chịu trách nhiệm nâng đỡ và di chuyển hàng hóa. Càng nâng thường được làm bằng thép có độ bền cao, chịu lực tốt, được thiết kế với hai càng song song, có thể điều chỉnh độ rộng để phù hợp với kích thước pallet khác nhau.
• Khung sườn: Nối liền hai càng nâng với nhau và với hệ thống thủy lực, tạo thành kết cấu vững chắc cho xe nâng. Khung sườn thường được làm bằng thép dày khoảng 3-4mm, chịu lực tốt, đảm bảo độ ổn định cho xe khi nâng hạ hàng hóa nặng.

2. Hệ thống thủy lực

• Bơm thủy lực: Là bộ phận tạo ra áp suất dầu để nâng hạ càng nâng. Bơm thủy lực hoạt động dựa trên nguyên lý piston, được kích hoạt bằng lực kéo tay cầm.
• Xi lanh thủy lực: Chứa dầu thủy lực và piston. Khi dầu thủy lực được bơm vào xi lanh, piston sẽ di chuyển, tạo ra lực nâng để nâng càng nâng lên cao.
• Van xả: Điều khiển dòng chảy của dầu thủy lực. Khi van xả được mở, dầu thủy lực sẽ chảy từ xi lanh về bình chứa, làm hạ càng nâng xuống. Van xả thường được tích hợp trên tay cầm, cho phép người vận hành dễ dàng điều khiển việc nâng hạ hàng hóa.
• Bình chứa dầu: Chứa dầu thủy lực, đảm bảo lượng dầu đủ để hệ thống thủy lực hoạt động. Bình chứa dầu thường được làm bằng thép hoặc nhựa, có nắp đậy kín để tránh bụi bẩn và nước xâm nhập.

3. Tay cầm

• Cần điều khiển: Là bộ phận mà người vận hành sử dụng để điều khiển xe nâng. Tay cầm thường được làm bằng thép hoặc hợp kim nhôm, được bọc nhựa hoặc cao su để tạo cảm giác thoải mái khi cầm nắm.
• Cần gạt: Dùng để điều khiển van xả, cho phép nâng hạ hàng hóa hoặc giữ hàng hóa ở một độ cao cố định.
• Phanh (tùy chọn): Một số loại xe nâng tay thấp được trang bị thêm phanh, giúp cố định xe khi dừng đỗ, đảm bảo an toàn khi nâng hạ hàng hóa trên dốc hoặc bề mặt không bằng phẳng.

4. Bánh xe

• Bánh lái: Nằm ở phía sau xe, có đường kính lớn hơn bánh tải, giúp điều hướng xe khi di chuyển. Bánh lái thường được làm bằng nylon hoặc PU, có khả năng xoay 360 độ, giúp xe di chuyển linh hoạt trong không gian hẹp.
• Bánh tải: Nằm ở phía trước, bên dưới càng nâng, chịu lực trực tiếp từ hàng hóa. Bánh tải thường được làm bằng thép hoặc nylon, có khả năng chịu tải lớn, đảm bảo độ bền và an toàn khi vận hành.

IV. Nguyên lý hoạt động

Xe nâng tay thấp hoạt động dựa trên nguyên lý thủy lực, sử dụng sức người để tạo ra áp suất dầu, từ đó tạo ra lực nâng để nâng hạ hàng hóa. Cụ thể, quá trình hoạt động của xe nâng tay thấp diễn ra như sau:

• Giai đoạn hạ càng nâng: Khi tay cầm ở vị trí thấp nhất, van xả của hệ thống thủy lực được mở. Dầu thủy lực trong xi lanh được đẩy trở lại bình chứa dầu thông qua đường ống hồi. Lúc này, càng nâng được hạ xuống vị trí thấp nhất.
• Giai đoạn nâng càng nâng: Khi người vận hành kéo tay cầm lên trên, van xả được đóng lại, đồng thời piston của bơm thủy lực được kích hoạt. Mỗi lần kéo tay cầm lên xuống tương ứng với một chu kỳ hút và nén dầu của bơm thủy lực. Dầu thủy lực được bơm từ bình chứa vào xi lanh thủy lực thông qua van một chiều. Áp suất dầu trong xi lanh tăng dần, đẩy piston chuyển động, từ đó nâng càng nâng lên cao.
• Giai đoạn giữ tải: Khi càng nâng đạt đến độ cao mong muốn, người vận hành dừng việc kéo tay cầm. Van xả vẫn ở trạng thái đóng, dầu thủy lực được giữ lại trong xi lanh, giúp duy trì độ cao nâng của càng nâng.
• Giai đoạn hạ tải: Khi muốn hạ hàng hóa, người vận hành bóp cần xả trên tay cầm. Van xả được mở ra, dầu thủy lực trong xi lanh được đẩy trở lại bình chứa dầu. Càng nâng từ từ hạ xuống dưới tác dụng của trọng lực và trọng lượng hàng hóa. Tốc độ hạ càng nâng được điều chỉnh bằng cách điều chỉnh độ mở của van xả.

Để hiểu rõ hơn về nguyên lý thủy lực được áp dụng trong xe nâng tay thấp, chúng ta cần tìm hiểu về định luật Pascal:

Định luật Pascal: Áp suất tác dụng lên một chất lỏng trong bình kín được truyền nguyên vẹn theo mọi hướng.
Trong xe nâng tay thấp, lực tác động lên tay cầm được truyền tới piston của bơm thủy lực, tạo ra áp suất dầu. Áp suất này được truyền nguyên vẹn đến xi lanh thủy lực thông qua đường ống dẫn dầu. Do diện tích của piston xi lanh lớn hơn nhiều so với diện tích piston bơm, nên lực tác dụng lên piston xi lanh được khuếch đại lên nhiều lần, tạo ra lực nâng đủ lớn để nâng hạ hàng hóa nặng.

Hiệu suất của hệ thống thủy lực trong xe nâng tay thấp phụ thuộc vào nhiều yếu tố:

• Chất lượng dầu thủy lực: Dầu thủy lực có vai trò quan trọng trong việc truyền tải áp suất và bôi trơn các bộ phận. Sử dụng dầu thủy lực chất lượng kém có thể làm giảm hiệu suất, gây mài mòn và hư hỏng các bộ phận.
• Độ kín của hệ thống: Hệ thống thủy lực cần được đảm bảo kín để tránh rò rỉ dầu, gây mất áp suất và giảm hiệu suất nâng.
• Kích thước của piston bơm và xi lanh: Tỷ lệ giữa diện tích piston xi lanh và diện tích piston bơm quyết định đến khả năng khuếch đại lực của hệ thống thủy lực.
• Chiều dài tay cầm: Tay cầm dài hơn sẽ giúp người vận hành tạo ra lực tác động lớn hơn (nguyên lý cánh tay đòn), từ đó nâng hạ hàng hóa nặng dễ dàng hơn.

V. Hướng dẫn sử dụng xe nâng tay thấp đúng cách

Để đảm bảo an toàn lao động và kéo dài tuổi thọ cho xe nâng tay thấp, người dùng cần nắm vững các quy tắc vận hành và bảo dưỡng đúng cách.

A. Hướng dẫn sử dụng

Kiểm tra xe: Trước khi sử dụng, kiểm tra tình trạng xe, bao gồm:

Bánh xe: Đảm bảo bánh xe quay trơn tru, không bị mòn, nứt vỡ.
Tay cầm: Kiểm tra cần điều khiển, cần gạt, phanh (nếu có) hoạt động tốt.
Hệ thống thủy lực: Kiểm tra dầu thủy lực, đảm bảo đủ lượng dầu và không có dấu hiệu rò rỉ.

Nâng hàng:

1. Hạ càng nâng xuống mức thấp nhất.
2. Đưa càng nâng vào sâu bên dưới pallet, đảm bảo càng nâng nằm cân đối, trọng tâm pallet nằm giữa hai càng nâng.
3. Kéo cần gạt để nâng càng nâng lên, nâng pallet cách mặt đất khoảng 25-30mm.
4. Di chuyển: Điều khiển tay cầm để di chuyển xe nâng đến vị trí mong muốn.
5. Di chuyển chậm, quan sát kỹ xung quanh, đặc biệt là khi qua ngã rẽ, góc cua.
6. Không di chuyển xe nâng trên địa hình gồ ghề, dốc cao.
7. Hạ hàng: Dừng xe nâng tại vị trí cần hạ hàng.
8. Bóp cần xả để hạ càng nâng xuống từ từ, đặt pallet xuống mặt đất nhẹ nhàng.
9. Rút càng nâng ra khỏi pallet.

B. Bảo dưỡng xe nâng tay thấp

• Vệ sinh xe: Thường xuyên vệ sinh xe, lau chùi bụi bẩn, dầu mỡ bám trên xe.Kiểm tra dầu thủy lực: Định kỳ kiểm tra lượng dầu thủy lực, bổ sung dầu khi cần thiết. Thay dầu thủy lực theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
• Bôi trơn các bộ phận: Định kỳ tra dầu mỡ vào các khớp nối, bánh xe, giúp các bộ phận hoạt động trơn tru, giảm ma sát, hạn chế mài mòn.
• Kiểm tra và siết chặt bu lông: Định kỳ kiểm tra và siết chặt các bu lông, ốc vít trên xe, đảm bảo các bộ phận được kết nối chắc chắn.
• Bảo quản xe: Khi không sử dụng, bảo quản xe ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và mưa ẩm.

Lưu ý: Không nâng hàng quá tải trọng cho phép. Không sử dụng xe nâng tay thấp để nâng người. Không để các bộ phận cơ thể ở dưới càng nâng khi xe đang hoạt động. Khi gặp sự cố, ngừng sử dụng xe và liên hệ với nhân viên kỹ thuật để được hỗ trợ Tuân thủ đúng hướng dẫn sử dụng và bảo dưỡng sẽ giúp xe nâng tay thấp hoạt động hiệu quả, an toàn, kéo dài tuổi thọ và giảm thiểu chi phí sửa chữa.

VI. Câu hỏi thường gặp (FAQs)

1. Xe nâng tay thấp có thể nâng được những loại hàng hóa nào?

Xe nâng tay thấp được thiết kế chuyên dụng để nâng và di chuyển hàng hóa được đặt trên pallet. Các loại pallet phổ biến tương thích với xe nâng tay thấp bao gồm: pallet gỗ, pallet nhựa, pallet sắt. Hàng hóa đặt trên pallet có thể là hàng đóng gói, hàng rời, hoặc hàng hóa có hình dạng đặc biệt, miễn là chúng được xếp gọn gàng và đảm bảo an toàn trên pallet.

2. Tải trọng nâng của xe nâng tay thấp là bao nhiêu?

Tải trọng nâng của xe nâng tay thấp rất đa dạng, từ 1 tấn đến 5 tấn, thậm chí có những loại xe nâng tay thấp chuyên dụng có thể nâng được tải trọng lên đến 10 tấn hoặc 20 tấn. Tải trọng nâng được ghi rõ trên tem nhãn của xe hoặc trong tài liệu hướng dẫn sử dụng. Người dùng cần lựa chọn xe nâng tay thấp có tải trọng phù hợp với nhu cầu sử dụng, tránh trường hợp nâng hàng quá tải, gây hư hỏng xe và mất an toàn lao động.

3. Chiều cao nâng của xe nâng tay thấp là bao nhiêu?

Xe nâng tay thấp được thiết kế để nâng pallet lên một độ cao vừa đủ để di chuyển, thường khoảng 200mm. Một số loại xe nâng tay thấp có thể nâng pallet lên cao hơn, khoảng 300mm. Chiều cao nâng cũng được ghi rõ trên tem nhãn của xe hoặc trong tài liệu hướng dẫn sử dụng.

4. Làm thế nào để lựa chọn xe nâng tay thấp phù hợp?

Để lựa chọn xe nâng tay thấp phù hợp, người dùng cần xem xét các yếu tố sau:

• Tải trọng nâng: Xác định tải trọng tối đa của hàng hóa cần nâng để lựa chọn xe có tải trọng phù hợp.
• Kích thước càng nâng: Lựa chọn kích thước càng nâng phù hợp với kích thước pallet sử dụng.
• Môi trường làm việc: Nếu môi trường làm việc ẩm ướt, tiếp xúc với hóa chất, nên lựa chọn xe nâng tay thấp bằng inox.
• Bánh xe: Lựa chọn loại bánh xe phù hợp với mặt sàn nhà kho.
• Thương hiệu và giá cả: Lựa chọn sản phẩm của các thương hiệu uy tín, có chế độ bảo hành tốt. So sánh giá cả của các nhà cung cấp để lựa chọn sản phẩm có giá cả hợp lý.

5. Xe nâng tay thấp có cần bảo dưỡng thường xuyên không?

Xe nâng tay thấp cần được bảo dưỡng thường xuyên để đảm bảo hoạt động hiệu quả và kéo dài tuổi thọ. Các công việc bảo dưỡng bao gồm: vệ sinh xe, kiểm tra dầu thủy lực, bôi trơn các bộ phận, kiểm tra và siết chặt bu lông. Tần suất bảo dưỡng phụ thuộc vào tần suất sử dụng và môi trường làm việc. Nên tham khảo hướng dẫn bảo dưỡng của nhà sản xuất để thực hiện bảo dưỡng đúng cách.

6. Xe nâng tay thấp bị hư hỏng thì sửa chữa ở đâu?

Khi xe nâng tay thấp bị hư hỏng, người dùng nên liên hệ với các đơn vị sửa chữa xe nâng chuyên nghiệp để được hỗ trợ. Nên lựa chọn các đơn vị uy tín, có đội ngũ kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm, sử dụng phụ tùng chính hãng để đảm bảo chất lượng sửa chữa.

7. Giá xe nâng tay thấp là bao nhiêu?

Giá xe nâng tay thấp phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tải trọng nâng, kích thước càng nâng, thương hiệu, chất liệu,... Giá xe nâng tay thấp trên thị trường hiện nay dao động từ vài triệu đồng đến vài chục triệu đồng. Người dùng nên tham khảo giá cả của các nhà cung cấp để lựa chọn sản phẩm phù hợp với ngân sách.

8. Sử dụng xe nâng tay thấp có cần phải có bằng lái không?

Hiện nay, pháp luật Việt Nam chưa quy định bắt buộc phải có bằng lái khi sử dụng xe nâng tay thấp. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn lao động, người sử dụng nên được đào tạo về cách thức vận hành và bảo dưỡng xe nâng tay thấp trước khi sử dụng.

9. Xe nâng tay thấp có những ưu điểm gì so với các loại xe nâng khác?

Xe nâng tay thấp có nhiều ưu điểm như:

• Giá thành rẻ: So với các loại xe nâng khác như xe nâng điện, xe nâng dầu, xe nâng tay thấp có giá thành rẻ hơn nhiều.
• Dễ sử dụng: Vận hành đơn giản, không cần phải có bằng lái.
• Cấu tạo đơn giản: Dễ dàng bảo trì, sửa chữa.
• Nhỏ gọn, linh hoạt: Phù hợp với không gian hẹp.

10. Nên mua xe nâng tay thấp của thương hiệu nào?

Trên thị trường hiện nay có nhiều thương hiệu xe nâng tay thấp uy tín như: Niuli, Bishamon, Noblelift, Eoslift,... Người dùng nên lựa chọn sản phẩm của các thương hiệu này để đảm bảo chất lượng và độ bền.